Newscientist, 11 Ocak 2017 tarihinde yayınladığı makale ile ara bölgedeki doğal yaşamın akıbetini tartışmaya açtı. Yıllardır bağımsız ve birleşik bir Kıbrıs için mücadele ederken diğer mücadelelerin de bununla bir bütün olduğunu hep yineledik. Ekoloji mücadelesi de bunlardan biridir. Zira bağımsız ve birleşik bir Kıbrıs istediğimiz kadar, adamızın doğal zenginliklerinin muhafaza edilmesini, ada üzerindeki her canlının yaşam hakkının korunmasını da istiyoruz.
Anita Makri tarafından yazılan yazının çevirisi aşağıdaki gibidir:
Kıbrıs’ın Yeniden Birleşmesi Sınır Bölgelerinde Hüküm Süren Emsalsiz Yaban Hayatına Zarar Verebilir
Terk edilmiş topraklar, Kıbrıs Muflonu gibi çekingen hayvanlar için hazine niteliğindedir. Ehlileştirilmiş koyunun yabani atası olan Muflonlar, doğudan batıya 180km boyunca uzanan terk edilmiş bölgedeki ender türlerden sadece bir tanesi.
1974 yılındaki çatışmanın adayı etnik olarak bölmesinden sonra, Birleşmiş Milletler kontrolünde olan ara bölge, 40 yılı aşkın bir süredir doğal yaşam için güvenli bir ekolojik cennet olagelmiştir.
Arkasında Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’nin olduğu barış görüşmeleri, bu hafta adayı çözüme biraz daha yaklaştırmış gibi… Hatta bu dönem, iki tarafın çözüme en yakın olduğu dönem olarak değerlendiriliyor. Ancak, yıllar boyu kaybettikleri topraklarına kavuşmak için yanıp tutuşan insanlar düşünüldüğünde; çözüm, terk edilmiş topraklarda yaşayan nadir yabani hayatın kuyusunu kazabilir sonucuna da varılabiliyor.
Yabani koyunun bir alt türü olan Muflon ya da Agrino, alınan tedbirlerin de katkısıyla, 1930 yılından bu yana ada üzerindeki sayısını artırmıştır; lakin, bu süreç oldukça kırılgan. En son tespit edilen bir düşüşten sonra, ada genelinde 3000’den az Muflon kaldığı tahmin ediliyor.
2007’de, Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Elen bilim insanlarının ortak yaptığı biyoçeşitlilik araştırmasında -özellikle Variseia köyünde olmak üzere- Muflonların ara bölgenin dışından ziyade daha çok ara bölgenin içinde yaşadıkları tespit edilmiştir. Aynı çalışmada 18 memeli ve 13’ü Kıbrıs endemiği olmak üzere 358 bitki türü de saptanmıştır.
Ender Bitkiler
Kıbrıs’taki Frederick Üniversitesi tarafından yapılan farklı bir çalışmada, aynı bölgede, ender bulunan Kıbrıs Lalesi (Tulipa cypria) ve bir orkide olan Kıbrıs Ofirisi’ne (Ophrys kotschyi) de rastlanmıştır. Kayıt altına alınan diğer türler ise risk altında olan bazı kuşlardır: Bayağı Kocagöz (Burhinus oedicnemus) ve Bayağı Kız Kuşu (Vanellus vanellus).
2007’deki araştırmaya öncülük eden Nicolas Jarraud, ekosistemleri tekrardan canlandıranın sınırlar değil, insan aktivitesinin yokluğu olduğunu söylüyor. Bugün ara bölgeye, tellenmiş mayın alanları, fazla yoğun olmayan BM faaliyetleri ve birkaç çiftlik dışında pek bir insan müdahalesi yoktur. Ancak Jarraud, birleşmenin bu durumu değiştireceğini söylüyor, çünkü bir milyon insanın yaşadığı küçük bir adada biyoçeşitliliğin zarar görmesi en büyük risklerden biri.
“Ara bölgenin yeniden yapılandırılması düşünülecekse, bugün zaten tehlike altında olan türlerin habitatlarını kaybedecekleri gerçeği de hesaba katılmalıdır” diyor Jarraud.
Birleşik Kıbrıs’ta, yaban hayatına yönelik tehlikeyi en aza indirmek için “doğal hayatın korunması” tek tek kurucu devletlerin değil, genel olarak federal yönetimin programında olmalıdır. Tabi kimin kontrolünde olursa olsun koruma alanlarının kurulması başarılı olursa, genel olarak Kıbrıs ekolojisine fayda sağlayacaktır.
Demokratik kitle örgütleri, ara bölgenin milli barış parkı olmasını öneriyorlar. “Ancak insanların yerlerinden edilmesinden on yıllar sonra, geri dönme arzuları da göz ardı edilemez. Bu konudaki tartışmalar birçok kesimin katılımıyla gerçekleştirilmelidir” diyor Jarraud. “İnsanların evlerine geri dönebilme hakkına saygı duymalıyız” diye de ekliyor, biraz kaygılı bir şekilde.
Çeviren: Başak Önel
