Bağımsızlık Yolu’nun 1 yıldır sürdürmekte olduğu “10 ve üzeri işçi çalıştırılan işyerlerinde sendikasız işçi çalıştırılması yasaklansın” kampanyası kapsamında hazırlanan yasa tasarısı, bugün Meclis mavi salonunda düzenlenen toplantı ile örgütlerin ve halkın bilgisine getirildi.
Bağımsızlık Yolu’nun hazırladığı yasa tasarısı, TDP Girne Milletvekili Zeki Çeler ve Bağımsızlık Yolu Genel Sekreteri Ali Şahin ile birlikte sunuldu.
Toplantıya Bağımsızlık Yolu ve TDP üyelerinin yanısıra Güç-Sen, KTAMS, Hür- İş, Türk-Sen, El-Sen, KTOEÖS, BES, Tel-Sen, Toparlanıyoruz Hareketi, YKP, Baraka, katıldı.
Örgütlere verilen bilgilendirmenin ardından görüşleri için 1 hafta süre verildi. 1 haftalık sürenin sonunda toplanan görüşlerin değerlendirilmesi yapılacak ve yasa tasarısına son şekli verilerek TDP Girne Milletvekili Zeki Çeler tarafından meclise sunulacak.
Tüm örgütlerin ve halkımızın görüşlerine açık olan yasa tasarısına katkı yapmak isteyenler, görüşlerini [email protected] ve [email protected] mail adreslerine gönderebilirler.
Yasa tasarısının tam metnini aşağıda okuyabilirsiniz.
İŞ (DEĞİŞİKLİK) YASA TASARISI
GENEL GEREKÇE:
Sosyal ve ekonomik haklar ve özgürlükler alanı, toplumun refah ve huzur içerisinde yaşamasının ve temel insani ihtiyaçları karşılanarak bilim, kültür, sanat, politika gibi başka alanlarda da ilerleme sağlamasının en önemli dayanağıdır. Bu sebepledir ki, pek çok uluslararası sözleşmede olduğu gibi, Anayasalarda ve Yasalarda Devlete bu alanda çeşitli görevler verilmiştir. Anayasa’nın en kapsamlı bölümlerinden olan “Sosyal ve Ekonomik Haklar, Özgürlükler ve Ödevler” başlığı altındaki pek çok madde ise çalışma yaşamına ilişkindir. Zira çalışma yaşamı, halkın büyük çoğunluğunun içerisinde yer aldığı, ya da maddi veya manevi olarak etkileşim içerisinde bulunduğu bir alandır. Neredeyse her gününü ve ömrünün büyük bir kısmını çalışarak geçirmekte olan kitleler için çalışma şartlarının ve bu şartlarda söz sahibi olabilmenin önemi büyüktür ve bu koşulların iyileştirilmesi tüm toplumun çıkarınadır.
Anayasa’nın 47’nci maddesi “Ekonomik ve sosyal hayat, adalete, tam çalışma ilkesine ve her yurttaş için insanlık onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlanması amacına göre düzenlenir” demekteyken, 49’uncu maddesi “Devlet, çalışanların insanca yaşaması ve çalışma hayatının kararlılık içinde gelişmesi için, sosyal, ekonomik ve mali önlemlerle çalışanları korur ve çalışmayı destekler; işsizliği önleyici önlemleri alır” ifadelerini içermektedir. “Çalışma Koşulları” başlıklı 50’nci madde “Kimse, yaşına, gücüne ve cinsiyetine uygun olmayan işte çalıştırılamaz” şeklinde bir düzenleme getirmekte, “Dinlenme Hakkı” maddesi ise “Her çalışan dinlenme hakkına sahiptir. Ücretli hafta ve bayram tatili ve ücretli yıllık izin hakkı yasa ile düzenlenir” demektedir. Yine Anayasa’nın 52’nci ve 55’inci maddeleri “çalışanların, yaptıkları işe uygun ve insanlık onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlamalarına elverişli, adaletli bir ücret elde etmeleri” ile herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip olduğunu vurgulamaktadır.
Anayasal kurallar tüm bunları emrederken, ülkemizdeki çalışma yaşamında, emekçiler aleyhine pek çok sıkıntı olduğu da aşikar bir gerçektir. İnsanlık onuruna yaraşmayan bir gelir ile veya yaşına veya gücüne uygun olmayan işlerde çalıştırılan kişiler olduğu gibi, yasalarla düzenlenen dinlenme ve izin hakkını dahi kullanamayan çalışanlar mevcuttur. En temel çalışma hakkı olan ücretini alamayan veya zamanında alamayan çalışanların sosyal güvenlik yatırımlarının yasalara uygun yapılmama sıkıntıları da vardır. 2015 yılında ölümlü iş kazalarında çok ciddi bir artışın yaşandığı da saptanmıştır. Tüm bunlara karşı, ilgili Bakanlık, Daire ve kurumlarıyla mücadele etmekle ve yasaları uygulamakla yükümlü Devlet de yetersiz ve etkisiz kalabilmektedir. Haksız ve hukuksuz işten çıkarmalar, ölümle veya kalıcı sakatlıklarla sonuçlanan iş kazaları, işyerinde uygulanan mobbing, taciz ve benzeri konular sıklıkla kamuoyunun gündemini oluşturmakta ve mevcut girişimler, bu sorunları çözüme ulaştırmamaktadır.
Bu nedenlerle, çalışanların haklarını korumak ve iş huzurunu sağlamak amacını taşıyan örgütler aracılığıyla, Anayasa ve yasaların çalışma yaşamı ile ilgili kurallarının hayata geçirilmesi mümkün ve gereklidir.
Anayasa’nın 53’üncü maddesi “Çalışanlar ve işverenler, önceden izin almaksızın sendikalar ve sendika birlikleri kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler.” demekle birlikte, pratikte özel sektör çalışanlarının bu hakkı kullanması ve sendikalaşması mümkün olamamakta, bu yöndeki girişimler baskı ve tahditle veya işten çıkarılmayla sonuçlanmaktadır. 11/1993 ve 13/1993 sayılı Yasalarla iç hukukun bir parçası haline gelen 87 ve 98 numaralı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmeleri de örgütlenme ve toplu pazarlık hakkını ve sendika özgürlüğünü tanımakta ve Devlete, çalışanların bu hakları özgürce kullanması için gereken önlemleri alma ödevini vermektedir.
Hal böyleyken, bilhassa özel sektör çalışanlarının en temel insan haklarını ve çalışma yaşamı haklarını kullanabilmesinin tek yolu sendikasız çalışmanın yasak olmasıdır. İş Yasası’na göre işverenlerin, eski hükümlüleri veya şehit ailelerini çalıştırma yükümlülüğü bulunduğu gibi sendikalı işçi çalıştırma zorunluluğu da konmalıdır. Tıpkı asgari ücretin Devlet tarafından belirlenmesi veya sosyal güvenlik yatırımlarının yapılmasının mecburi olması, ya da yabancı işçilerin çalışma izni ile çalışmasının gerekli olması gibi, her çalışanın sendika üyesi olması şartı da yasal bir zorunluluk olarak tanınmalıdır. Ancak bu şekilde Anayasal özgürlükler hayata geçebilecek, insan hakları, örgütlenme hak ve özgürlüğü daha ileri gidebilecek, iş kazaları azalacak, iş verimi ve huzuru sağlanacak ve zamanla toplumun temel insani ihtiyaçları karşılanarak bilim, kültür, sanat, politika gibi başka alanlarda da toplumsal ilerleme sağlanabilecektir.
MADDE GEREKÇELERİ:
1.Maddenin Gerekçesi: Yasa’nın kısa ismini düzenlemektir.
2.Maddenin Gerekçesi: Genel gerekçede belirtilen sebeplerle Yasaya yeni bir 5A maddesi eklenmiş ve sendikasız işçi çalıştırılmasının yasak olduğu belirtilmiştir. Sendika zorunluluğu getirilirken “on işçi” kriteri konarak, emek sömürüsünün, çalışanların haklarını alamamasının ve iş kazalarının daha yoğun yaşandığı büyük işletmeler kapsam dahiline alınmıştır. Daha ziyade kendi emeği ile geçinen ve ekonomik anlamda zor ayakta duran küçük işletmelerin veya esnafın çalışanlarının sendikasız olması, ülkemizde insan ilişkilerinin yakınlığı da dikkate alındığında çok ciddi sorunlara yol açmayacaktır. Bu maddede, “işçilerin kendi seçeceği” sendikaya üye olacağı da vurgulanarak, işverenin sarı sendika kurup çalışanlarını bu sendikaya üye olmaya mecbur bırakması engellenmeye çalışılmıştır. Ayrıca sendikasız işçi çalıştırmanın, Yasanın ilerleyen maddelerinde yer alan cezaların yanı sıra başka yaptırımlarla da desteklenerek caydırıcı olması için, Esas Yasanın 59’uncu maddesi örnek alınarak, tıpkı çalışma izinsiz işçi çalıştıran işverenlere uygulandığı gibi Devlet ihalelerine bir yıl girememe müeyyidesi de getirilmiştir.
3.Maddenin Gerekçesi: Sendikasız işçi çalıştırma yasağına paralel olarak, işçi kartında yer alacak hususlara “sendika üyeliği ile ilgili bilgiler” de eklenmiştir. Böylelikle Çalışma Dairesi’nin bu kurala uyulup uyulmadığını, sürecin başından itibaren takip etme ve denetleme imkanı olabilecektir.
4.Maddenin Gerekçesi: Sendikasız işçi çalıştırma yasağına paralel olarak, hizmet sözleşmesinde yer alacak konulara “sendika üyeliği ile ilgili bilgiler” de eklenmiştir. Böylelikle Çalışma Dairesi’nin, bu kurala uyulup uyulmadığını, sürecin başından itibaren takip etme ve denetleme imkanı olabilecektir.
5.Maddenin Gerekçesi: Esas Yasanın 16’ncı maddesi, fesih nedeni sayılamayacak halleri düzenlemektedir ve “işçinin sendikaya üye olması” fesih nedeni sayılamayacak hallerden biridir. Bu (Değişiklik) Yasası ile sendikasız işçi çalıştırma yasağı getirildiğinde ise işçinin sendikaya üye olması fesih nedeni olamamasının ötesinde bir zorunluluk olacaktır. Ancak işçinin örgütlenme özgürlüğünü kullanarak kendi haklarını koruyabilecek, kendisinin istediği sendikaya üye olabilmesini sağlamak ve işverenin işçiyi bir sendikaya yönlendirmesini önlemek amacıyla “kendisinin seçtiği sendikaya üye olması, bir sendikanın üyeliğinden ayrılması veya üye olduğu sendikayı değiştirmesi” fesih nedeni sayılamayacak hallere eklenmiştir.
6.Maddenin Gerekçesi: Sendikasız işçi çalıştırma yasağının Çalışma Dairesi tarafından denetlenerek pratikte uygulanabilmesi ve çalışanların haklarının Devlet aracılığıyla işverene karşı korunabilmesi amacıyla idari para cezası öngörülmüştür. Esas Yasada yer alan, çalışma izni olmayan işçi çalıştırma ile aynı idari para cezası düzenlenerek “sendikasız veya çalışma izinsiz çalıştırıldığı tespit edilen her işçi için, yapılacak ilk tespitte, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücret kadar, ikinci tespitte, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücretin iki katı kadar ve üçüncü ve daha sonraki tespitlerde, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücretin üç katı kadar” ifadesi yasaya eklenmiştir.
7.Maddenin Gerekçesi: Sendikasız işçi çalıştırma yasağının ihlali halinde, çalışanların haklarının yargı yoluyla, mahkeme aracılığıyla da korunabilmesi amacıyla “Dava Konusu Suç ve Cezalar” maddesine düzenleme getirilerek, sendikasız işçi çalıştırmanın suç olduğu belirtilmiştir. Esas Yasada yer alan, çalışma izni olmayan işçi çalıştırma ile aynı ceza düzenlenerek “sendikasız veya çalışma izinsiz çalıştırdıkları her işçi için yetkili mahkemece yürürlükteki aylık brüt asgari ücretin on katına kadar para cezasına veya altı aya kadar hapis cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilirler” ifadesi yasaya eklenmiştir.
Geçici 1. Maddenin Gerekçesi: Bu (Değişiklik) Yasası yürürlüğe girdiği takdirde, gerek işçi ve işverenlerin gerekse de Çalışma Dairesi ve sendikaların bir hazırlık sürecine ihtiyacı olacağı düşüncesiyle üç aylık bir geçiş süreci öngörülmüştür. Bu süre içerisinde çalışanların örgütlenme hakkını aceleye getirmeden kullanarak bir sendikaya üye olabilmesi veya ihtiyaç halinde yeni sendikalar kurabilmesi, işverenlerin ve Dairenin ise gereken hazırlıklarını tamamlayabilmesi amaçlanmıştır.
8.Maddenin Gerekçesi: Yasanın yürürlüğe girişini düzenlemektir.
İŞ (DEĞİŞİKLİK) YASA TASARISI
| Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhuriyet Meclisi aşağıdaki Yasayı yapar:
|
|||||||
| Kısa İsim
22/1992 30/1993 25/2000 51/2002 15/2004 50/2010 23/2015
|
1.Bu Yasa, İş (Değişiklik) Yasası olarak isimlendirilir ve aşağıda “Esas Yasa” olarak anılan İş Yasası ile birlikte okunur.
|
||||||
| Esas Yasaya
5A Maddesinin Eklenmesi |
2. Esas Yasa, 5’inci maddesinden sonra aşağıdaki yeni 5A maddesi eklenmek suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “Sendikasız İşçi Çalıştırma Yasağı | 5A. | (1) | Bir işverenin, aynı veya farklı işyerlerinde toplam on veya ondan fazla işçi çalıştırması halinde, işçilerin kendilerinin seçeceği sendikaya üye olması zorunludur. | ||||
| (2) | Aynı veya farklı işyerlerinde toplam dokuz işçi çalıştıran bir işverenin, yeni işe alım yapabilmesi için mevcut işçilerin ve yeni alınacak işçinin, kendilerinin seçeceği sendikaya üye olması ve sendika üyelik belgesi getirmesi koşuldur. | ||||||
| (3) | Aynı veya farklı işyerlerinde toplam on veya ondan fazla işçi çalıştıran bir işverenin yeni işe alım yapabilmesi için yeni alınacak işçinin kendisinin seçeceği sendikaya üye olması ve işverene sendika üyelik belgesi sunmaları koşuldur. | ||||||
| (4) | Bu madde kurallarına aykırı olarak sendikasız işçi çalıştıran işverenlerin, söz konusu suçu işlediklerinin sabit olması halinde, bir yıl içinde Devlet ve Devlete bağlı yarı resmi kuruluş ihalelerine katılma başvuruları, ilgili makamlar tarafından herhangi bir işleme konmaz. İhaleye katılamayacaklar tespit edildikçe, Daire tarafından ilgili kuruluşlara bildirilir.”
|
||||||
| Esas Yasanın 6’ncı Maddesinin Değiştirilmesi | 3. Esas Yasa, 6’ncı maddesinin (4)’üncü fıkrasının sonuna aşağıdaki yeni (F) bendi eklenmek suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “(F) | On veya ondan fazla işçi çalıştıran işverenler için işçinin sendika üyeliği ile ilgili bilgiler.”
|
||||||
| Esas Yasanın 10’uncu Maddesinin Değiştirilmesi | 4. Esas Yasa, 10’uncu maddesine aşağıdaki yeni (11)’inci fıkra eklenmek suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “(11) | On veya ondan fazla işçi çalıştıran işverenler için işçinin sendika üyeliği ile ilgili bilgiler.”
|
||||||
| Esas Yasanın 16’ncı Maddesinin Değiştirilmesi | 5. Esas Yasa, 16’ncı maddesinin (1)’inci fıkrası kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni (1)’nci fıkra konmak suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “(1) | İşçinin kendisinin seçtiği sendikaya üye olması, bir sendikanın üyeliğinden ayrılarak ya da ayrılmadan başka bir sendikaya üye olması veya üye olduğu sendikayı değiştirmesi;”
|
||||||
| Esas Yasanın 72’nci Maddesinin Değiştirilmesi | 6. Esas Yasa, 72’nci maddesinin (2)’nci fıkrasının (Ç) bendi kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni (Ç) bendi konmak suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “(Ç) | Bu Yasanın 5A maddesi kurallarına veya 59’uncu maddesinin (3)’üncü fıkrasına aykırı hususların tespiti halinde, yukarıdaki (1)’inci fıkrada belirtilen uyarı yapılmayıp, sendikasız veya çalışma izinsiz çalıştırıldığı tespit edilen her işçi için, yapılacak ilk tespitte, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücret kadar, ikinci tespitte, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücretin iki katı kadar ve üçüncü ve daha sonraki tespitlerde, tespitin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücretin üç katı kadar.”
|
||||||
| Esas Yasanın 72A Maddesinin Değiştirilmesi | 7. Esas Yasa, 72A maddesinin (4)’üncü fıkrası kaldırılmak ve yerine aşağıdaki yeni (4)’üncü fıkra konmak suretiyle değiştirilir: | ||||||
| “(4) | Bu Yasanın 5A maddesine veya 59’uncu maddesinin (3)’üncü fıkrası kurallarına aykırı hareket edenler bir suç işlemiş olurlar ve mahkumiyetleri halinde, sendikasız veya çalışma izinsiz çalıştırdıkları her işçi için yetkili mahkemece yürürlükteki aylık brüt asgari ücretin on katına kadar para cezasına veya altı aya kadar hapis cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilirler.”
|
||||||
| Geçici Madde Bu (Değişiklik) Yasası Yürürlüğe Girdiği Tarihte Ondan Fazla İşçi Çalıştıran İşverenin Yükümlülüğü | 1. Bu (Değişiklik) Yasası yürürlüğe girdiği tarihte aynı veya farklı işyerlerinde toplam on veya ondan fazla işçi çalıştıran işverenler, Bu (Değişiklik) Yasasının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde, durumlarını bu Yasanın 5A maddesine uygun hale getirmekle yükümlüdürler ve bu üç aylık süre içerisinde kendilerine 5A maddesi uyarınca herhangi bir ceza kesilmez, hukuki işlem başlatılmaz. | ||||||
| Yürürlüğe Giriş | 8. Bu Yasa, Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten başlayarak yürürlüğe girer. |
Geri dönüşler için iletişim adresleri: [email protected]—[email protected]
