Çalışmakta olduğumuz işimizden, patron tarafından durdurulacağımızda bunun bize önceden yazılı olarak bildirilmesi gerektiğinden bahsetmiştik. Bu yazılı bildirimin biz işçilere ne kadar zaman önceden verilmesi gerektiği, her işçinin o iş yerinde çalıştığı süreye bağlı olarak değişir. Patron tarafından yapılacak yazılı ihabarın süresi İş Yasası’nın 12. Maddesi’nde, çalıştığımız süreye göre bir hafta ile altı hafta arasında düzenlenmektedir. Patronun bize önceden haber verme zorunluluğu, geçimimizi sağlayabilmek için yeni bir iş bulabilmemiz amacıyladır. Özel sektörde çalışan herkesin bildiği gibi, iş bulmak kolay bir şey değildir ve bulacağımız işin bizim maddi, manevi ihtiyaçlarımızı karşılaması da her zaman mümkün olmayabilir. Bu sebeple de, bir işten ayrılmadan önce yeni iş aramak için süreye ihtiyacımız vardır.
İşten durdurulacağıma dair yazılı bildirim aldıktan sonra çalışmaya devam eder miyim?
İşten durdurulacağımıza dair yazılı bildirim bize yapıldıktan sonra, çalışma koşullarımızda bir değişiklik olmaz. İhbar süresinin sonuna kadar, o işyerinin çalışanıyız ve maaşımızı da aynı şekilde ödenmeye devam ederiz. Mesai saatlerinde de işe gidip, işimizi yapmamız gerekir.
Yeni iş aramam mesai saatleri dışında zor olacaktır. Uygun iş yerleri kapalı olabilir. Ayrıca benim mesai saati dışında kendi özel meşgulüyetlerim de aksayabilir. Yasada bununla ilgili bir madde var mıdır?
Evet, bu konu İş Yasası’nın 17. Maddesi’nde düzenlenmiştir:
“(1) İşveren, bildirim süreleri içinde işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama süresini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermekle yükümlüdür.”
Yani, işten durdurulacağımıza dair yazılı bildirimi aldıktan sonra mesai saatlerimiz içerisinde, yeni bir iş aramak amacıyla iş yerinden ayrılmaya hakkımız vardır. İş aramak için işyerinde olmadığımız ve iş yapmadığımız sürelerde, patron bizi çalışmışız gibi değerlendirmek ve maaşımızı ödemek zorundadır.
Yeni bir iş aramak için, mesai saatleri içerisinde kullanmaya hakkım olan süre ne kadardır?
Patron bize işten durdurulacağımıza dair yazılı bildirim yaptığı günden itibaren, yeni bir iş aramak için iş yerimizden her gün ayrılma hakkımız vardır. Günlük olarak iş aramak amacıyla kullanabileceğimiz süre İş Yasası’nın 17. Maddesi’nin ikinci paragrafında düzenlenir. Ve günde en az iki saat şekilindedir.
“(2) İş arama izninin süresi, günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek topluca kullanabilir. Ancak, iş arama iznini topluca kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden hemen önceki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.”
Bu maddeye göre, her gün en az iki saat iş yerimizden ayrılmaya ve yeni bir iş aramaya hakkımız vardır. Bu sürelerde patron maaşımızı çalışmışız gibi ödemek zorundadır. Ancak bu iki saatleri birleştirerek, toplu olarak kullanma hakkımız da vardır.
İsteyen işçiler, her gün iki saat iş yerinden ayrılarak iş aramak yerinde ihbar süresi sonunda işten ayrılacağı günden hemen önce bu hakkını toplu olarak da kullanabilir.
Yeni iş arama izninin toplu kullanımı nasıl olur?
Varsayalım ki bir buçuk yıldır bir iş yerinde çalışıyoruz. Ve patron bizi işten durduracağına dair yazılı bir bildirim yaptı. Bu bildirim bize dört hafta önceden yapılmak zorundadır. Bu dört hafta çalıştığımız süreye göre, İş Yasası’nın öngördüğü zaman dilimidir. Dört hafta boyunca her gün iki saat yeni iş arama iznimiz vardır. Ancak biz bu süreleri birleştirip topluca kullanmak istiyorsak, bir hesap yapmamız ve bunu patrona bildirmemiz gerekir.
Her haftada beş iş günü vardır. Cumartesi ve Pazar günleri iş günü değildir. Demek ki, dört haftada 4×5=20 iş günü vardır. Her iş gününde 2 saat iş arama hakkımız olduğuna göre, demek ki 20×2=40 saat hakkımız var demektir. 40 saat, beş iş gününe karşılık gelir. Bir iş günü sekiz saattir ve 40/8=5 eder. Demek ki işi beş iş günü, yani bir hafta erken bırakma hakkımız vardır.
Yani dört hafta önceden ihbar almış olan bir işçi, bu dört haftanın üçünde çalışıp birinde yeni iş arayarak, maaşını dört hafta çalışmış gibi ödenir. Bu yasal hakkımızdır.
Yasa’da yeni iş arama izni ile ilgili “süresi iki saatten az olmaz” deniyor. İki saatten fazla olması sağlanabilir mi?
İş Yasası, özel sektör çalışanlarının minimum haklarını düzenleyen bir yasadır. Yasa’da biz işçilere verilmiş olan her hak, toplu sözleşme ile, sendikal mücadele ile ileriye götürülebilir ancak geriye görütülemez. Eğer Yasa’da “yeni iş arama izninin süresi iki saattir” denilseydi, bu süreyi sendikal mücadele ile arttırmak mümkün olmayacaktı. Oysa Yasa sendikasız çalışanların patronlar tarafından sömürüsünü kısıtlamak amacıyla, minimum olanı düzenler. Ancak daha işçilerin daha fazlasını, toplu sözleşme ve sendika aracılığı ile almasının önüne engel koymaz.
İşçiler birlik oldukları ve iş yerlerinde oluşturacakları sendikaları aracılığı ile patronla görüşüp toplu sözleşmelerine yazdırdıkları takdirde, yeni iş arama izninin iki saatten fazla olmasını sağlayabilirler. Bu imkan İş Yasası’nda düzenlenen tüm haklar için geçerlidir.
Görüldüğü gibi özel sektörde çalışan emekçilerin, gerçek hayatta uygulanmasa da yasal olarak var olan birçok hakkı bulunmaktadır. Özel sektördeki birçok patron bunları uygulamazlar veya uygulamamak için ellerinden geleni yaparlar. Hakların uygulanmasının yolu, onları yasalara yazarak, tozlu raflara terketmek değil, gerçek hayatta biz emekçilerin yaşamına fayda sağlamasının yolunu bulmaktır… Bunun için de işçilerin kendi haklarını bilmesi ve savunması gerekir.
Biz işçiler, haklarımızı bilsek de; patron karşısında bu hakları yalnız başımıza savunmamız çok zordur. Bunu ancak birlik olursak toplu olarak yapabiliriz. Bu da sendikalaşma ve toplu sözleşme ile mümkünüdür. Yazı dizimizin amacı da mevcut haklarımızı bilmemizi, daha fazlasını da elde etmemizi sağlamaktır. Gelecek hafta da dizimiz devam edecektir.
Bu güne kadar yayınlanmış olan haklarımızı okumak için şu linke tıklayabilirsiniz:
http://www.ankaradegillefkosa.org/category/soru-ve-cavaplarla-calisma-yasaminda-haklarimiz/
