İş kazası nedir?
İş kazası, 22/1992 sayılı İş Yasası ve 35/2008 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası”nda yani iki farklı yasada aynı şekilde tanımlanır:
“İş kazası, bir iş yerinde veya iş gereği olarak işyeri dışında veya işyerine gidiş gelişlerde meydana gelen ve bağımsız olarak veya bir işverene bağlı olarak çalışan hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan beklenmedik, planlanmamış ve istenmeyen bir olayı anlatır. Bu yasa amaçları bakımından çalışanların, işverenin emri ile başka bir yere gönderildikleri durumlarda ve kadın çalışanların emzirme izni sırasında iş yerinde veya bu izni kullanırken işyerine gidiş-gelişlerde meydana gelen kazalar da iş kazası sayılır.”
Her iki Yasa da, ister iş yerinde isterse de iş yeri dışında olsun, iş ile ilgili bir bir şey yaparken başımıza gelen her türlü kaza, iş kazası sayılır…
Sabah işe giderken trafik kazası geçirirsem bu da mı iş kazasıdır?
Evet. Sabah trafiğe girme nedenimiz işe gitmekse, bu da iş kazası sayıır. Daha önce incelediğimiz gibi, bazı durumlarda işe gidip gelirken geçirdiğimiz süreler de iş süresinden sayılmaktadır. (http://www.ankaradegillefkosa.org/is-suresinden-sayilan-durumlar/) Bu bakımdan işe gidip gelirken geçirdiğimiz kazalar da iş kazasıdır.
Bir kaza olduğunda bu kimin sorumluluğudur?
İş yerinde kaza olmaması için gerekli önlemleri almak patronun görevidir. Patronlar eğer dikkatli olursak kazaların da gerçekleşmeyeceğini söylerler. Elbette biz işçiler dikkatli olmalıyız. Ancak gerekli önlemleri almak ve uygulamasını sağlamak patronun sorumluluğudur. İş Yasası’nın 54. Maddesi’nin 1. Paragrafı’nda bu konu şöyle ifade edilir:
“Her işveren, işyerinde çalışan işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri almak ve bu konuda gerekli koşulları sağlamak ve araç ve gereçleri eksiksiz bulundurmakla yükümlüdür.”
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 5. Maddesi’nde bu konu daha da açık ifade edilmiştir:
“İşverenlerin, bu Yasa kapsamındaki yükümlülükleri ile ilgili genel kurallar aşağıda belirtilmiştir:
(1) İşveren, işle ilgili her konuda çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumakla yükümlüdür.
(2) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyeri dışındaki uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alması bu konudaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.”
Görüldüğü gibi yasanın her üç pparagrafında da tekrar tekrar Patronun sorumlu olduğu ve bu sorumluluğunun herhangi bir sebeple ortadan kalkmayacağı vurgulanmaktadır.
Patronun iş kazalarını önlemek için yapması gerekenler nelerdir?
Patronlar işyerlerinde kazaları önlemek için; tehlikeleri önceden tespit edip önlem almak, biz işçilere sürekli olarak eğitim ve bilgi vermek, koruyucu araç gereç sağlamak, koruyucu araç gerecin kullanılmasını zorlamak ve işin temposunu kazaya sebebiyet vermeyecek bir düzeyde tutmak zorundadır. Bu hususlar ayrıntılı bir şekilde İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 6. Maddesi’nde anlatılmıştır. Aslında bu yasa, neredeyse tamamında patronların alması gereken önlemleri ve sorumluluklarını anlatan bir yasadır. Biz işçilerin kendi sağlığımızı tehlikeye atmayı bilinçli bir şekilde istemeyeceğimiz, ancak bilgisizlikten veya patronun zorlaması ile kazaya maruz kalabileceğimiz yasanın kabul ettiği bir olgudur.
Kaza olmaması için ben ne yapabilirim?
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın tüm maddeleri içinde sadece 17. Madde, çalışanların sorumlu olduğu noktalara dairdir. Geriye kalan tüm maddeler patronların sorumluluklarını anlatır. Bizi ilgilendiren 17. Madde şöyledir:
“Çalışanlar, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili olarak aşağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdürler:
(1) Davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati göstermek ve görevlerini, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yapmak;
(2) İşveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda, özellikle;
(A) Makina, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını doğru şekilde kullanmak;
(B) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve kullanımdan sonra muhafaza edildiği yere geri koymak;
(C) İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını kurallara uygun olarak kullanmak, bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek;
(Ç) İşyerinde sağlık ve güvenlik için ani ve ciddi bir tehlike olduğu kanaatine vardıkları herhangi bir durumla karşılaştıklarında veya koruma önlemlerinde bir aksaklık ve eksiklik gördüklerinde, işverene veya iş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisine derhal haber vermek;
(D) İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam tarafından belirlenen zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya iş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak;
(E) İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve kendi yaptıkları işlerde sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde, işveren veya iş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisi ile bu Yasa uygulamaları doğrultusunda işbirliği yapmak.”
Bu maddede görülebileceği gibi, iki paragrafta da [(1) ve (2)] “işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar”dan söz edilmektedir. Patron biz çalışanlara eğitim vermemişse, bu maddelerde ifade edilen herhangi bir konuda bizim hatalı olduğumuzu da iddia edemez. Eğtim vermek patronun sorumluluğudur ve bunu gerçekleştirdiğini ispatlamak zorundadır.
Ancak yukarıda 5. Madde’nin 1. Paragrafı’nda söylendiği gibi: “Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.”
Bu yüzdden kazalar ile ilgili önlemleri almak patronun yükümlülüğüdür.
ÖZET OLARAK: İşyerlerinde gerekli güvenlik önlemlerini almak, biz işçilere eğitim vermek ve koruyucu sağlamak patronların sorumluluğudur. Çalışam Dairesi patronların bu sorumluluğunu yerine getirip getirmediklerini denetlemelidir. Ancak bu denetim yapılsın veya yapılmasın, önlemler patron tarafından alınmak zorundadır. Her patron İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası çerçevesinde biz işçilere eğitim düzenlemeli, risk analizi yapmalı, bu konularda ya bir uzman personel istihdam etmeli yada dışardan bu hizmeti satın almalıdır.
Gelecek hafta; Doğum İzni konusunu inceleyeceğiz.
Tüm yazı dizisine şu linkten ulaşabilirsiniz: http://www.ankaradegillefkosa.org/category/soru-ve-cavaplarla-calisma-yasaminda-haklarimiz/
