Ankara Değil Lefkoşa.org olarak, mücadele tarihimizdeki onurlu kişi ve olayları hatırlatmak ve genç devrimcilerle buluşturmanın, yalnızca tarih bilgisi olarak değil, bugün devraldığımız mücadelenin geçmişle bağı, hangi yollardan geçilerek bugüne gelindiğini göstermesi ve yarın için dersler çıkarılabilmesi anlamında önemli olduğu düşüncesindeyiz. İşte bu amaçla, Argasdi Dergisi’nin 33. sayısında kaleme alınan yazıyı sizlerle paylaşıyoruz.
Sanayi Holding
1974’te, egemenlerin çıkarları doğrultusunda, Kıbrıs’ın ikiye bölünmesinin ardından Kıbrıslı Türklerin kuzey Kıbrıs’ta, Kıbrıslı Elenlerin ise güney Kıbrıs’ta yaşam sürecekleri şekilde göçler yaşanmıştır. Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs’ın kuzeyinde yeni bir yaşam kurarken, önceden Kıbrıslı Elenlerin çalıştırdığı fabrikaları ganimet olarak buldular. Kıbrıslı Elenlerden kalan hammaddesi hazır, makineleri çalışır durumdaki fabrikalar Kıbrıs Türk Sanayi Holding İşletmeleri Ltd çatısı altında 17 Şubat 1975 yılında üretime geçirildi. 1975 – 1998 yılları arasında 57 adet fabrika Sanayi Holding ismi altında tekstil, taş – toprak, gıda – kimya, plastik, metal sanayi üretimini gerçekleştirmiştir. Sanayi Holding hayata geçirilirken, %51 hissesi Kıbrıs Türk Cemaat Meclisi’ne aitti. (Sonradan Kıbrıs Türk Federe Devleti ve sonradan da kktc) %49 hissesi ise Türkiye’den Sümerbank, Makine Kimya Endüstri Kurumu, Petrokimya Anonim Ortaklığı, Türkiye Ziraat Donatım Kurumu, Türkiye Süt Endüstri Kurumu ve Et ve Balık Kurumu’na aitti. Sanayi Holding ‘in ilk yöneticileri Türkiye’den gelen albaylardı.
Sanayi Holding’te penna, sera örtüsü, mop, çarşaf, atlas şilte, ip, sicim, halat, çuval, torba, kablo, her türlü plastik malzeme, sünger, rollingshutter, likit deterjan, plastik ve çelik boru, parke, metal, tekstil (t -shirt, hırka, elbise, pantolon, eşofman) kozmetik, ayakkabı, aleminyum mutfak eşyası, selotape, avize, gece lambası, derin kuyu pompası, bisküvi, un, irmik, kepek, çikolata, jelly bisküvi, margarin, şampu, pudra, oje, ruj, aseton, sprey, kolonya, krem, petekli kalorüfer, pompa, havlu, battaniye, yatak örtüsü, külotlu çorap, mobilya, narenciye ambalaj tesisi üretilmekteydi.
Sanayi Holding sadece farklı alanlardaki üretimlerin bir kurum çatısı altında örgütlenmesi anlamında değil, çalışan emekçilerin örgütlenmesi ve sendikaya üye olmaları anlamında da önemlidir. Sanayi Holding’de özellikle DEV – İŞ ve ayrıca TÜRK – SEN sendikaları çalışanları örgütlenmişti. Sanayi Holding’in çatısı altındaki fabrikaların satılması, özelleştirilmesi, 1986’da gelen ilk ekonomik paket ile tamamen kapatılmasına karşı DEV – İŞ’in yürüttüğü mücadele sendikal tarihimiz açısından da oldukça önemlidir.
Birlikte üretmek ve birlikte mücadele etmek kişileri birbirine yakınlaştırır, toplumsal özgüveni, huzuru, dayanışmayı ve birlikteliği artırır. Sanayi Holding bu anlamda 2500’e varan çalışan sayısı ile bir dönem bu kültürü oluşturmayı başarmıştı.
Sanayi Holding’in kesin bir kapanma tarihi yoktur. 1986’da Türkiye Başbakanı Özal tarafından “Kıbrıs’ta sanayi üretimi yapmayın” bakış açısıyla hazırlanan ekonomik paketin ardından toplu durdurmalar başlamıştır. 1986, 1987, 1988, 1990’larda toplu işten durdurmalar yaşanmıştır. Bazı fabrikalar özelleştirilmiştir. 1998’de tüm çalışanların işten çıkarılmasıyla kurumun zoraki bir kapanma yaşadığını söylemek mümkündür.
Sanayi Holding Kıbrıslı Türklerin üretim tarihinde önemli bir yer tutmaktadır. Bugüne kadar Kıbrıs’ın kuzeyinde farklı alanlarda farklı üretimler yapılmış olsa da, Sanayi Holding farklı alanlardaki sanayi üretimlerinin kurumsal bir çatı altında yer aldığı ilk ve tek kurumdu. Mücadelemiz, üretimden koparıldığımız, bağımlı kılındığımız kendimize ait kurumların Türkiyeli şirketlere peşkeş çekildiği bu dönemden kurtulmak için bağımsızlığımızı elde edene ve yeniden üretim yapana kadar devam edecektir.
*Bu yazı ilk olarak Argasdi Dergisi’nin 33. sayısında kaleme alınmıştır.
