Yıllık Ücretli İznimi bir defada mı kullanmak zorundayım? Bölerek kullanmam mümkün mü?
Geçtiğimiz bölümlerde Yıllık Ücretli izin hakkının yeni işe başlayan bir işçi için (beş yıl boyunca) yılda 14 iş günü olduğunu söylemiştik. Patron bu 14 iş gününü işçilere her yıl vermek zorundadır ve eğer 14 iş gününden az izin kullandırırsa suç işlemiş olur… (http://www.ankaradegillefkosa.org/yillik-ucretli-izin-hakki)
Ancak Yıllık Ücretli İzinlerin bölünerek mi kullanılmak zorunda olduğu, yoksa bir defada ve bütün olarak mı kullanılabileceği konularında çeşitli özel sektör iş yerlerinde farklı yorumlar vardır. İş Yasası’nın 46. Maddesi’nin birinci paragrafı bu konu ile ilgilidir:
“46. (1) Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Bu iznin, bu Yasanın 43’üncü maddesinde öngörülen sürelere bağlı olarak işveren tarafından sürekli olarak verilmesi zorunludur. Ancak, izin sürelerinin bir bölümü, tarafların rızası ile sekiz günden az olmamak üzere bölünebilir.”
Acil bir işim olduğu zaman, yıllık iznimden düşülmek üzere bir veya iki gün izin almak istiyorum. Ancak patron “Yıllık ücretli izin bölünemez” diyerek bana izin vermiyor. Bu yasal mıdır?
Hayır. Yasa’da geçen ve yukarıda aktardığımız cümle aynen şöyledir: “Yıllık ücretli izin İŞVEREN TARAFINDAN bölünemez.” Burada vurgulanan, yıllık ücretli izin hakkımızı bütün olarak kullanmak istediğimiz takdirde, bu hakkımızı işveren tarafından bölünemeyeceğidir. Ancak işçiler tarafından bunun yapılabileceği yukarıdaki maddenin bütününde açıkça yazmaktadır. Yasa, gene aynı maddede, işçilerin de istese dahi, yıllık izninin bir parçasını 8 günden az kullanamayacağını, yani yılda en az 8 iş günü kesintisiz izin yapmak zorunda olduğunu düzenlemiştir.
Unutmamalıyız ki; İş Yasası’nın geneli, işçilerin minimum haklarını patronlar karşısında güvence altına almak amacıyla oluşturulmuştur. Yasanın daha önce ayrıntılı incelediğimiz çeşitli maddelerinde de bu tutum tekrardan vurgulanmıştır. Örneğin 30. Madde’de: “Toplu iş sözleşmelerine veya hizmet akitlerine, işçilerin hafta sonu tatiline, resmi tatillerine, ücretli izinlerine ve bu Yasa ile tanınan diğer tüm haklarına aykırı kurallar konulamaz. Ancak, işçilere daha elverişli hak ve çıkarlar sağlayan Yasa, toplu iş sözleşmesi, hizmet akdi veya gelenekten doğan kazanılmış haklar saklıdır.” denmektedir..Yada 43. Madde’nin 2. Paragrafı’nda ““Yukarıdaki (1)’inci fıkrada belirtilen süreler, toplu iş sözleşmeleri veya hizmet akitleri ile artırılabilir.” denmektedir.
Yani İş Yasası’nda belirtilen koşullar, işçilerin haklarını ilerletecek şekilde değiştirilebilir ancak geriletecek şekilde değiştirilemez.
Bazı patronlar bizim kendi izin planımızı yapmamıza izin vermeyecek şekilde, yıllık ücretli iznimizi bir defada kullanmamız için bizi zorlayabilir. Veya bazı başka patronlar, iznimizden bir şey anlamayacağımız şekilde, bize yıllık iznimizi aylara bölerek birer birer kullandırmak isteyebilir. Bunların hiçbiri yasal değildir. Yıllık Ücretli izin, biz işiçlerin, dinlenebileceğimiz, mutlu olacağımız şekilde bir yılda 14 iş günü (en az 8 gün kesintisiz olmak kaydıyla) işyerinden nasıl uzaklaşacağımıza karar vermemiz için düzenlenmiş, kazanılmış bir haktır. Ve biz işçilerin rızasına dayalı olarak kullanımız düzenlenmek zorundadır.
Yıllık iznimi kullandığımda patronum tarafından haftasonu tatillerim veya resmi tatiller de 14 günün içinde hesaplanıyor. Bu yasal mıdır?
Hayır… Yıllık Ücretli İzin, takvim gününe göre değil, İŞ GÜNÜNE göre hesaplanır. Yani haftasonu tatillerimiz ve Resmi Tatiller Yasası’nda belirtilen ve daha önce ayrıntılı incelediğimiz günler, Yıllık İznimizin hesabına dahil edilemez. İş Yasası’nın 46. Maddesi’nin İkinci Paragrafı bunu açıkça belirtmektedir: “Yıllık ücretli izin günlerinin hesaplanmasında, izin sürelerine rastlayan resmi tatil ve hafta tatili günleri, izin süresinden sayılmaz.”
Resmi Tatil Günleri konusunu daha önce ayrıntılı bir şekilde incelemiştik: http://www.ankaradegillefkosa.org/resmi-tatil-ve-anma-gunleri-yasasi/
Patronum bizim normalde Cumartesi günleri de çalıştığımızı, ve Yıllık ücretli izne çıktığım zaman Cumartesi gününün de iş günü olduğu için yıllık iznimin içinde hesaplanması gerektiğini söylüyor. Bu yasal mıdır?
Hayır. Pazartesinden Cuma güne kadar 40 saat çalışmışsak, Cumartesi günleri yapılan çalışma, haftasonu çalışmasıdır ve ek mesaidir. Ek mesai yaptığımız günlerin yıllık ücretli izin hesaplamasında iznimizden düşülmesi yasal değildir.
Cumartesi çalışması konusunda daha önceki yazımız için bakınız: http://www.ankaradegillefkosa.org/cumartesilerimiz-nasil-caliniyor/
Bizim iş yerimizde pazartesinden cumaya kadar 35 saat çalışıyoruz. Ve Cumartesi günleri de 5 saat çalışıyoruz. Yani haftalık 40 saatimizi Cumartesi saat 13:00’a kadar çalışarak dolduruyoruz. Bu durumda Cumartesi izne çıktığımda yıllık iznimden düşülür mü?
Böyle bir durumda, Cumartesi günleri bir iş günü olarak değil 5 saat olarak hesaplanmalıdır. Çünkü bir iş günü 8 saattir. Diğer günler de yıllık izinden düşülecek süre, günde 7 saat olacak şekilde hesaplanmalıdır.
Ben yıllık ücretli iznimi yurtdışında, uzak bir ülkede geçirmek istiyorum. Ancak yolda kaybedeceğim sürelerden dolayı endişeliyim. Yasa’da bu konuda bana hak sağlayan bir madde var mı?
Eğer uzak bir ülkeye gitmek üzere yıllık ücretli iznimizi kullanmak istiyorsak, patron bize talep etmemiz halinde yolda geçecek süreler için bir haftaya kadar ÜCRETSİZ izin vermek zorundadır.
İş Yasası’nın 46. Maddesi’nin Üçüncü Paragrafı bu konuda şu şekildedir:
“İşveren, yıllık ücretli izinlerini yurt dışında geçirecek olanlara, eğer isterlerse, gidiş ve dönüşlerde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere yedi güne kadar gereken ücretsiz izni vermek zorundadır.”
Ben izinlerimi biriktirmek ve daha sonraki yıllarda toplu olarak kulanmak istiyorum. Böyle bir hakkım var mı?
Yılda 14 iş günü izin kullanmak hepimizin hem hakkı hem de zorunluluğudur. İzin kullanmak bizim dinlenmemizi sağlayan ve bizi iş kazalarından koruyan bir haktır. Bu yüzden kendi fiziksel, duygusal sağlığımız için yılda en az 14 iş günü izin kullanmak zorundayız. İş Yasası bunu mecbur kılmaktadır. Kendi isteğimiz ile bile bu hakkımızdan vazgeçemeyiz. Ancak bu zorunluluk sadece 14 iş günü içindir. Eğer iş yerimizde toplu iş sözleşmesi ile veya kıdemimizden dolayı yasal olarak kazandığımız izin hakkı 14 iş gününden fazlaysa, bu sürenin artan miktarını biriktirebiliriz. Örneğin 5 yıldan uzun süredir çalışan bir işçinin yılda hak kazandığı izin süresi 18 iş günüdür. Böyle bir durumdaysak, her yıl 4 iş günü izin biriktirme hakkımız vardır. 14 iş gününden daha uzun süreli bir izni kullanmaya patron tarafından zorlanamayız. İş Yasası’nın 46. Maddesi’nin 4. Paragrafı bunu düzenler ve şu şekildedir:
“İşçiler, hak ettikleri izinlerinin en az on dört iş gününü o yıl içerisinde kullanmak zorundadırlar. İşçinin istemesi halinde, artan izinler bir sonraki yıla aktarılabilir.”
Toplamda kaç güne kadar izin biriktirebilirim?
Yılda 14 iş günü izin kullandığımız halde, daha fazlasını hak kazandığımız için artan izinlerimiz varsa ve biriktirmek istediğimiz için bu izinleri kullanmıyorsak; bu izinleri 50 iş günü toplamına kadar biriktirme hakkımız vardır. 50 iş gününü aşacak şekilde izin biriktirmemeye özen göstermeliyiz. Aksi taktide izinlerimiz yanacaktır. İş Yasası’nın 46. Maddesi’nin 5. Paragrafında: “İşçilerin bu şekilde, aktarıp biriktirecekleri izin günlerinin toplamı elli iş gününü geçemez.” denilerek bu nokta düzenlenmiştir.
Gelecek hafta; İzin Ücreti, işten ayrılmamız durumunda kullanılmamış izin haklarımız ve mazeret izinleri gibi konuları inceleyeceğiz.
Tüm yazı dizisine şu linkten ulaşabilirsiniz: http://www.ankaradegillefkosa.org/category/soru-ve-cavaplarla-calisma-yasaminda-haklarimiz/
